Casa Montaner i Simon; Fundació Antoni Tapies
Wystarczy skręcić za rogiem w c/d’Aragó, by zobaczyć pod nr. 255 (tuż koło Rambla de Catalunya) Casa Montaner i Simon, pierwszy ważny budynek Domenecha i Montanera, ukończony w 1880 r. W budynku pierwotnie mieściła się oficyna wydawnicza Montaner i Simon, a obecnie, jak głosi umieszczona na górze wielka, cylindryczna konstrukcja, znajduje się tu Fundació Antoni Tapies (wt.-nd. 11.00-20.00; 500 ptas, studenci 250 ptas).
Trzecia wielka kolekcja dzieł sztuki jednego artysty jest poświęcona życiu i twórczości Antoniego Tapies, urodzonego w Barcelonie w 1923 r. Jego pierwsze ważniejsze obrazy powstały w 1934 r., kiedy Tapies interesował się techniką kolażu (używając gazety, kartonu, błyszczącego papieru pakunkowego, sznurka i drutu) oraz technikami rytowniczymi. Później, po zetknięciu się z Miró i innymi, zafascynował się (nie na długo) surrealizmem (dzieła z tego okresu są obecnie wyeksponowane w piwnicach). Po pobycie w Paryżu Tapies zaczynał tworzyć dzieła abstrakcyjne; styl ten rozwinął w latach 50., wtedy też miał swoje pierwsze ważniejsze wystawy, w tym jedną w Nowym Jorku. Jego większe prace, rozrzucone w galerii głównej, są tylko pozornie proste, ich przekaz oraz tematy sygnalizują ukazane na płótnie przedmioty codziennego użytku oraz symbole. Eksperymentował również z niecodziennymi tworzywami, takimi jak farba olejna zmieszana z tłuczonym marmurem. W latach 60. i 70. jego dzieła coraz częściej mają wymowę polityczną. Surowe barwy obrazu Pamięci Sahadom Puiga Anticha wprowadzają nastrój grozy i oskarżenia. Antich był katalońskim anarchistą, który został stracony z rozkazu Franco.
MODERNIZM
Modernizm, katalońska odmiana Art Nouveau, stał się sposobem wyrażania w latach 70. XIX wieku kolejnej fali katalońskiego nacjonalizmu. Ożywienie gospodarcze w Katalonii na pucz. XX w. nadało mu początkowego rozpędu, a idący w ślad za tym renesans kulturalny Renaixenca, doprowadziły do ponownego rozbudzenia katalońskiej świadomości narodowej.
Katalońskie aspiracje zostały ukierunkowane przez Lluisa Domenecha i Montaner (1850-1923), największego architekta modernista, w 1878 roku, kiedy to zaapelował on o stworzenie narodowego stylu w architekturze, który miał czerpać z bogatych tradycji romańskich i gotyckich. Okoliczności były sprzyjające, ponieważ Barcelona rozrastała się w ogromnym tempie: zburzono średniowieczne mury miejskie, powstające Eixample nadawało miastu nowy, nieco francuski, charakter, i także zapewniało przestrzeń do zagospodarowania. W 1874 Antonio Gaudi 1852-1926) rozpoczął swą karierę architekta. Urodził się w Reus w rodzinie artystów-rzemieślników. Jego prace nigdy nie były czysto modernista (nie posiadały też cech innego jasno określonego stylu), niemniej zapewnił temu ruchowi impet i rozmach twórczy. Czternaście lat później efektowna konstrukcja Grand Hotel na Passeig de Colom, dzieła Domenecha, zainspirowała młodego Josepa Puig i Cadafalch do wybrania zawodu architekta (po latach został postępowym politykiem). W innym budynku konstrukcji Domenecha (w kawiarni w Parc de Ciutadella) założono po Wystawie w 1888 i oku warsztat artystyczny, dając barcelońskim modernista szansę eksperymentowania z tradycyjnymi materiałami, jak płytki ceramiczne, kamień czy szkło. To połączenie tradycyjnych materiałów z nowoczesną technologią stało się podstawową cechą modernizmu i doprowadziło do powstania najlepszych i najciekawszych dzieł nowoczesnej architektury światowej.
Najwięcej uwagi poświęca się zazwyczaj wspomnianym wyżej architektom, z których dumna jest Barcelona Nie można jednak zapominać o mniej znanych architektach, którzy pracowali na Eixample, jak Josep Maria Jujol, współpracownik Gaudiego, który może poszczycić się kilkoma własnymi projektami; jest też ciężko pracujący Jeroni Granell (1867-1931) czy Josep Vilaseca i Casanoves (1848-1910), którego dziełem jest ceglany Arc de Triomf obok parku Ciutadella.
Najbardziej znany jest z nich Antonio Gaudi, zagorzały nacjonalista. Jego budowle to najbardziej śmiałe dzieła Art Nouveau, z pozoru szalone wybryki fantazji, jednak doskonale funkcjonalne. Jego prace inspirowane są gotykiem, zawierają również wiele elementów świata przyrody.
La Pedrera i Vincon
Osobliwego domu mieszkalnego projektu Gaudiego, Casa Mila przy Passeig de Gracia 92 (stacja metra Diagonal), też nie wolno przeoczyć. Prace nad nim trwały od 1905 do 1911 r. Jego pomarszczona fasada, podążająca gładkim lukiem za zakrętem ulicy, jest podobno inspirowana górą Montserrat, a same mieszkania, których balkony zgiętego metalu wiszą nad fasadą, przypominają jaskinie powstałe w wyniku erozji. Budynek, wciąż podzielony na prywatne mieszkania, jest zwany tu La Pedrera, „kopiec skalny” lub „kamieniołom”. Było to jedno z ostatnich zleceń dla Gaudiego na budowlę niesakralną (i jedną z najlepszych), ale artysta nawet i tu wprowadzał rzeźby i motywy religijne, aż właściciele budynku polecili mu je usunąć. Z zewnątrz widać dach, a na nim położone blisko siebie enigmatyczne kominy. Można także obejrzeć nową wystawę prac Gaudiego (wt.-sb. 10.00-20.00; nd. 10.00-15.00; 500 ptas); aby uzyskać więcej informacji, można zadzwonić, tel.4845980 (mówią po angielsku).
Tuż koło La Pedrera, na tym samym odcinku ulicy, znajduje się Casa Casas, powstała w 1899 r. Jest to wielki budynek zaprojektowany dla artysty Ramona Casas. W 1941 r. w budynku utworzono magazyn Vincon, który w latach 60. zyskał opinię najlepszego w kraju dostawcy mebli i artykułów wystroju wnętrz i który tę pozycję utrzymuje do dziś (pn.-sb. 10.00-14.00 i 16.30-20.30). Jest tu kilka wejść: przy Passeig de Gracia 96, c/de Provenca 273 i c/Pau Claris 175.
Na wschód: między Passeig de Gracia i Avda Diagonal
Budynki położone przy Passeig de Gracia należą chyba do najbardziej znanych na Eixample, jednakże ciąg budynków zawartych w trójkącie położonym na wschodzie, a utworzonym przez Passeig i Avda Diagonal, szczyci się własnymi, często nadzwyczajnymi formami. Kilka z nich zaprojektowali dwaj najpracowitsi architekci tworzący na Eixample, mianowicie Domenech i Montaner oraz Puig i Cadafalch. Znajduje się tu również Casa Calvet, pierwszy budynek mieszkalny zaprojektowany przez Gaudiego. Oprócz Casa Calvet wszystkie budynki są położone w odległości kilku przecznic w .stosunku do siebie, między Passeig de Gracia a stacjami metra Diagonal.
Kilka przecznic od Placa de Catalunya stoi Casa Calvet Gaudiego (c/de Casp 48), która powstała w 1899 r. Był to pierwszy budynek mieszkalny Gaudiego. Styl jest konwencjonalny, natomiast w późniejszych, bardziej wyszukanych budowlach przy głównym Passeig de Gracia można się doszukać barokowych inspiracji, widocznych zwłaszcza w fasadach. Jeśli ktoś, wędrując ulicami, musi mieć wytyczony cel, powinien skierować swe kroki do kościoła i na plac targowy La Concepció, między c/de Valencia i c/d’Aragó. Gotycki kościół i klasztor z początku XV wieku stał niegdyś na Starym Mieście i stanowił część konwentu opuszczonego na początku XIX wieku; następnie został tu przeniesiony, cegła po cegle, w latach 70. XIX wieku przez Jeroni Granell. Targ powstał w 1888 r. Ta mająca wygląd przystanku tramwajowego konstrukcja z żelaza i szkła przypomina inne podobne obiektyw mieście. Przy c/de Mallorca 291, jedną przecznicę dalej na północ, stoi neogotycka Casa Thomas, wyłożona jasnymi płytkami ceramicznymi. Na parterze mieści się salon wystawowy projektów mebli. Nieco dalej stoi ukryty w małym ogrodzie niedaleko skrzyżowania Palau Montaner (c/de Mallorca 278; czynny tylko sb. 9.00-13.00). Został ukończony kilka lat później, w 1893 r. W porównaniu ze wspomnianym wcześniej budynkiem jest budowlą prostą, niską, ale także ozdobioną bogatymi mozaikami na fasadzie oraz ciekawymi schodami wewnętrznymi.
Stąd można udać się na Avda. Diagonal, dochodząc w końcu do stacji metra. Po prawej stronie, pod numerem 416-420, znajduje się największe rozmiarami dzieło Puig i Cadafalcha, niezwykła Casa Terrades, bardziej znana jako Casa de les Punxes („szpiczasty dom”) z powodu wieżyczek wyłożonych czerwonymi płytkami oraz stromych szczytów ścian.
Nieco dalej, po drugiej stronie ulicy, pod numerem 373, stoi, z wyglądu gotycki, Palau Quadras Puiga z 1904 r. Obecnie mieści się tam Museu de la Musica (wt.-nd. 10.00-1 14.00; śr. 17.00-20.00; 300 ptas, śr. 150 ptas; bezpłatnie w pierwszą nd. miesiąca). Warto tam wejść, by obejrzeć kolekcję instrumentów z całego świata, od XVI do XX wieku.